Ο Παιδιατρικός Νοσηλευτής

Παιδιατρικός Νοσηλευτής Διεθνής και Ελληνική πραγματικότητα

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Παιδιατρικών Νοσηλευτών (Paediatric Nursing Associations of Europe PNAE) Παιδιατρικός Νοσηλευτής είναι εκείνος ο οποίος έχει με επιτυχία ολοκληρώσει αναγνωρισμένες σπουδές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, κλινική εμπειρία στη νοσηλευτική φροντίδα των βρεφών, των παιδιών και των εφήβων. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής παρέχει εξειδικευμένη εξατομικευμένη νοσηλευτική φροντίδα η οποία εστιάζει στις σωματικές, συναισθηματικές και αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού στο νοσοκομείο, την κοινότητα και το σπίτι βασισμένη στην φιλοσοφία της οικογενειοκεντρικής φροντίδας σύμφωνα με διεθνή πρότυπα.1
Η προσέγγιση του παιδιού θα πρέπει να είναι ολιστική και να μη περιορίζεται μόνο στην αντιμετώπιση των οργανικών προβλημάτων αλλά και στη διερεύνηση των συνθηκών που συνέβαλαν στην εμφάνιση τους. Για το λόγο αυτό οι βασικές νοσηλευτικές δραστηριότητες του παιδιατρικού νοσηλευτή θα πρέπει να είναι θεραπευτικές, προαγωγικές, υποστηρικτικές, παιδαγωγικές και ερευνητικές. 1
Σύμφωνα με την Επιστημονική Κοινότητα της Παιδιατρικής Νοσηλευτικής, ο Παιδιατρικός Νοσηλευτής πρέπει να διαθέτει τα παρακάτω προσόντα:

• Γνώση των ανατομικών, φυσιολογικών και αναπτυξιακών διαφορών μεταξύ νεογνών, νηπίων, παιδιών και ενηλίκων, καθώς επίσης και των ειδικών αναπτυξιακών αναγκών παιδιών με χρόνιες ασθένειες και των οικογενειών τους.
• Ενδιαφέρον για βελτίωση του επιπέδου υγείας των παιδιών στα πλαίσια της οικογένειας.
• Δεξιότητες επικοινωνίας με τα παιδιά, την οικογένειά τους και άλλους επαγγελματίες υγείας.
• Ικανότητα παροχής ασφάλειας και πρόληψης των ατυχημάτων μεταξύ των παιδιών και των οικογενειών τους.
• Ικανότητα να καλύπτει τις ειδικές ανάγκες των παιδιών με ατυχήματα ή ασθένειες.
• Γνώση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών επιρροών εκτός οικογένειας που επιδρούν στην υγεία και ανάπτυξη του παιδιού, καθώς και στη λειτουργία της οικογένειας.
• Γνώση των ηθικών και νομικών διλημμάτων κατά τη παροχή φροντίδας.1-5

Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες στις Η.Π.Α, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία για να αποκτήσει ο νοσηλευτής τον τίτλο του Παιδιατρικού Νοσηλευτή θα πρέπει αρχικά, μετά τη βασική εκπαίδευση, να ολοκληρώσει με επιτυχία έναν κύκλο προπτυχιακών σπουδών (Bachelor of Science στη Νοσηλευτική) ώστε να αποκτήσει την άδεις ασκήσεως του επαγγέλματος την (Registered Nurse RN). Στον πίνακα φαίνεται η διάρκεια του προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου για κάθε νοσηλευτή 6-7

Στην Ηνωμένο Βασίλειο η προπτυχιακή εκπαίδευση του φοιτητή στη νοσηλευτική, (βασικό πτυχίο ,Βachelor degree), μετά από ένα έτος παρακολούθησης μαθημάτων κορμού κοινά για όλους του φοιτητές. O φοιτητής από την έναρξη των σπουδών του επιλέγει την ειδικότητά του (Adults, Children, Mental Disorders, Learning disabilities Pediatric Nursing) και στη συνέχεια ακολουθεί ξεχωριστό πρόγραμμα σπουδών εστιασμένο στην ειδικότητά του .
Στις Η.Π.Α, παράλληλα με το πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών μπορεί να ακολουθήσει ένα πιστοποιημένο κύκλο μετεκπαίδευσης στην Παιδιατρική Νοσηλευτική (Certified Pediatric Nurse CPN). Το CPN επικυρώνει τη γνώση και την τεχνογνωσία των παιδιατρικών νοσηλευτών πέραν της βασικής άδειας RN. Για να συμμετέχει κάποιος RN σε ένα CPN μπορεί να έχει βασικό πτυχίο BSN ή MSN ή PHD νοσηλευτικής και τουλάχιστον 1800 ώρες, τους τελευταίους 24 μήνες, Παιδιατρικής Νοσηλευτικής εμπειρίας που περιλαμβάνει:

• Άμεση φροντίδα των παιδιών
• Διδασκαλία –Εκπαίδευση παιδιού και γονέων
• Διοίκηση
• Κλινική έρευνα
• Σχολική φροντίδα
• Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Η κατάρτιση περιλαμβάνει ένα συνδυασμό βασικής εκπαίδευσης και κλινικών δεξιοτήτων και εμπειριών. Την πιστοποίηση του Παιδιατρικού Νοσηλευτή παρέχει ο φορέας του οποίου παρακολουθεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Η ετήσια ανανέωση CPN απαιτεί συνεχιζόμενη εκπαίδευση, η οποία υπολογίζεται σε ώρες φροντίδας ασθενών τους οποίους έχουν αναλάβει. Οι CPN παιδιατρικοί νοσηλευτές που επιθυμούν να διατηρήσουν την πιστοποίηση πρέπει να ολοκληρώνουν 15 ώρες επαφής ή συναφούς δραστηριότητας με την παιδιατρική νοσηλευτική κάθε χρόνο.
Στην Αυστραλία ο πιστοποιημένος τίτλος του Παιδιατρικού Νοσηλευτή δίδεται μέσα από μεταπτυχιακό πρόγραμμα Παιδιατρικής Νοσηλευτικής και ο χρόνος κλινικής εμπειρίας που απαιτείται για να συμμετέχει σε αυτό κυμαίνεται από 12 έως 18 μήνες.
Σε ανεπτυγμένες χώρες όπως στις Η.Π.Α, τον Καναδά, την Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αναπτύσσουν συνέχεια μηχανισμούς και στρατηγικές για την προσέλκυση νέων νοσηλευτών, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευσή τους. Στα επιπλέον προσόντα που χρειάζονται ώστε ένας νοσηλευτής να πιστοποιηθεί ως Παιδιατρικός Νοσηλευτής και να εργαστεί με παιδιά είναι:

• Προσωπικό ενδιαφέρον να εργαστεί ειδικά με παιδιά
• Δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας και ικανότητα ανάπτυξης επαγγελματικής σχέσης με παιδιά και τις οικογένειές τους
• Οργανωτική ικανότητα να ακολουθεί σύνθετα θεραπευτικά πρωτόκολλα
• Ικανότητα να λειτουργεί καλά σε καταστάσεις άγχους και σε πολύπλευρα περιβάλλοντα εργασίας

Στην χώρα μας για να διορισθεί κάποιος Νοσηλευτής απόφοιτος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε Παιδιατρικό Νοσοκομείο δεν προϋποθέτει παρακολούθηση Πιστοποιημένου κύκλου σπουδών στην Παιδιατρική Νοσηλευτική . Οι νοσηλευτές που εργάζονται σε Παιδιατρικά νοσοκομεία ή Παιδιατρικά τμήματα Γενικών νοσοκομείων χαρακτηρίζονται Παιδιατρικοί Νοσηλευτές λόγω της κλινικής τους εμπειρίας. Η παρακολούθηση Μεταπτυχιακού Προγράμματος σπουδών με κατεύθυνση την Παιδιατρική Νοσηλευτική για κάθε απόφοιτο Νοσηλευτή ΤΕΙ- ΑΕΙ ή άλλου Πιστοποιημένου προγράμματος δεν αποτελεί προϋπόθεση διορισμού σε παιδιατρικό νοσοκομείο. Ο νοσηλευτής που εργάζεται σε Δημόσιο Φορέα και έχει συμπληρώσει τα δύο έτη δόκιμης υπηρεσίας μπορεί να συμμετέχει σε ένα πιστοποιημένο κύκλο μετεκπαίδευσης στην Παιδιατρική Νοσηλευτική που δίνεται από τα μεγάλα παιδιατρικά νοσοκομεία της χώρας σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. Β΄ του άρθρου 5 του Ν. 1579/85 (ΦΕΚ Α/217/85) και μπορούν να αποκτήσουν την ειδικότητας της Παιδιατρικής Νοσηλευτικής. Οι Παιδιατρικοί Νοσηλευτές μπορούν να πιστοποιηθούν από τον τομέα που δίνει το πρόγραμμα πιστοποίησης (εκπαιδευτικό ίδρυμα ή νοσοκομείο) και να επιλέξουν να ειδικευτούν περαιτέρω.8
Σύμφωνα με την Επιστημονική Κοινότητα της Παιδιατρικής Νοσηλευτικής, ο παιδιατρικός νοσηλευτής δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση της ψυχικής και σωματικής υγείας του παιδιού και ιδιαίτερα στους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που πιθανόν να συνέβαλαν στην εμφάνιση της ασθένειας. Η προσέγγιση του παιδιού πρέπει να είναι ολιστική, η φροντίδα των νοσηλευτών δεν περιορίζεται μόνο στην αντιμετώπιση των οργανικών προβλημάτων, αλλά και στη διερεύνηση των συνθηκών και του τρόπου ζωής που συνέβαλαν στην εμφάνισή τους.
Για την ορθή νοσηλευτική προσέγγιση του παιδιού, οι νοσηλευτές πρέπει να γνωρίζουν τις βασικές αρχές ανάπτυξής του:

• Η ανάπτυξη του παιδιού είναι προοδευτική.
• Κάθε στάδιο εμφανίζει ιδιαίτερα προβλήματα αλλά και ευκαιρίες για πρόοδο.
• Κάθε στάδιο ανάπτυξης επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες (κοινωνικούς, οικογενειακούς και περιβαλλοντικούς).
• Υπάρχει διαφορά στο ρυθμό ανάπτυξης από παιδί σε παιδί, η οποία οφείλεται σε σωματικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

Ο ρόλος του παιδιατρικού νοσηλευτή είναι ουσιαστικός και συμβάλλει στην προαγωγή της υγείας του παιδιού. Οι δραστηριότητες της παιδιατρικής νοσηλευτικής αφορούν κάθε στάδιο ανάπτυξης του παιδιού, είτε πρόκειται για υγιές είτε για νοσηλευόμενο παιδί. Οι βασικές νοσηλευτικές δραστηριότητες είναι:

• Προαγωγικές.
• Υποστηρικτικές.
• Παιδαγωγικές.
• Ερευνητικές.

Προαγωγή της υγείας

Η συμβολή του νοσηλευτή στην προαγωγή της υγείας του παιδιού προϋποθέτει την αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και δυνατοτήτων του παιδιού καθώς επίσης και των επιρροών από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον που επενεργούν θετικά στην διαμόρφωση προτύπων σχετικά με την υγεία.
Η παροχή ολιστικής φροντίδας στο παιδί απαιτεί από το νοσηλευτή κατανόηση των επιδράσεων της κοινωνίας στην ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηματικών σχέσεων, στην ανατροφή του και στη διαμόρφωση απόψεων και στάσεων σε θέματα υγείας. Περιλαμβάνει την απόκτηση από το παιδί υγιών στάσεων που συμβάλλουν στην προαγωγή της υγείας, την άμεση αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων υγείας και την εφαρμογή προληπτικών μέτρων για την αποφυγή ατυχημάτων και λοιμώξεων. Η ολιστική φροντίδα προϋποθέτει γνώση της διεργασίας της ανάπτυξης του παιδιού και έκφρασης της προσωπικότητας του παιδιού του. Τέλος, ερευνά την πιθανή επίδραση παραγόντων που σχετίζονται με την εμφάνιση της ασθένειας.

Υποστήριξη της οικογένειας

Σημαντική ευθύνη του νοσηλευτή κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του παιδιού στο νοσοκομείο είναι η υποστήριξη και η ανάπτυξη θετικών σχέσεων με τη οικογένεια και ιδιαίτερα με τη μητέρα. Οι ομαλές σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας επηρεάζουν θετικά την εξέλιξη της ασθένειας. Γι’ αυτό, καθήκον του νοσηλευτή είναι να διερευνήσει τυχόν ενδοοικογενειακά προβλήματα και να συμβάλει στη δημιουργία θετικών σχέσεων που θα βοηθήσουν στην ομαλότερη λειτουργία της οικογένειας. O νοσηλευτής πρέπει να ενθαρρύνει τη συμμετοχή της οικογένειας στην διαδικασία των νοσηλευτικών παρεμβάσεων . Οι νοσηλευτικές δραστηριότητες κατευθύνονται προς την προαγωγή της θετικής λειτουργικότητας της οικογένειας στα πλαίσια της νοσηλείας του παιδιού.
Προϋπόθεση για αυτό είναι η γνώση των αναγκών του παιδιού και της οικογένειάς του, της οικονομικής τους κατάστασης και των διαθέσιμων υπηρεσιών υγείας στην κοινότητα. Σκοπός του νοσηλευτή είναι η διευκόλυνση του παιδιού και της οικογένειάς του να προσαρμοστούν στις αλλαγές που επέφερε η ασθένεια. Ο νοσηλευτής συχνά συμμετέχει στην διεπιστημονική ομάδα ,ώστε να διασφαλίσει την κάλυψη των ψυχοκοινωνικών ανάγκην των παιδιών και των οικογενειών τους κατά την διάρκεια της νοσηλείας τους.

Σύμβουλος και Παιδαγωγός:

Οι παιδαγωγικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν την εκπαίδευση των γονέων και ιδιαίτερα της μητέρας σε θέματα όπως, π.χ, η περιποίηση του παιδιού η διατροφή του παιδιού και η τήρηση κανόνων υγιεινής, τόσο στο νοσοκομείο όσο και στο σπίτι. Πολλοί γονείς δεν διαθέτουν τις κατάλληλες γνώσεις προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες και τα προβλήματα του παιδιού τους που απορρέουν από την ασθένεια. Γι’ αυτό ο νοσηλευτής παρέχει συμβουλές και εξειδικευμένη πληροφόρηση, εφαρμόζοντας κατάλληλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, έτσι ώστε να καλυφθεί το έλλειμμα γνώσεών τους.
Για την καλύτερη κατανόηση και αποδοχή της παρεχόμενης εκπαίδευσης ο νοσηλευτής:

• Χρησιμοποιεί οικείες λέξεις.
• Αντικαθιστά ιατρικούς όρους με απλό λεξιλόγιο.
• Χρησιμοποιεί σύντομες προτάσεις.
• Ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των γονέων.
• Εξασφαλίζει επαρκή χρόνο και κατάλληλο χώρο για καλύτερη επικοινωνία.

Συνεργάτης: Ο νοσηλευτής είναι υποστηρικτής των δικαιωμάτων του παιδιού στο νοσοκομείο και ο κύριος μεσολαβητής στη διεπιστημονική ομάδα για την εφαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος. Συνεργάζεται με τις αντίστοιχες υπηρεσίες προκειμένου να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά τα προβλήματα που απορρέουν από την ασθένειά του.

Ερευνητής: Η παροχή ποιοτικής φροντίδας στο νοσηλευόμενο παιδί προϋποθέτει από το νοσηλευτή διαρκή αναζήτηση σύγχρονων επιστημονικών γνώσεων με βάση έγκυρα ερευνητικά δεδομένα. Η εφαρμογή των αποτελεσμάτων των μελετών στην κλινική πρακτική προάγει τη νοσηλευτική επιστήμη και αυξάνει την ικανοποίηση των ασθενών και του προσωπικού υγείας.

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία οι παιδιατρικοί νοσηλευτές εργάζονται:

• σε παιδιατρικά νοσοκομεία (35%),
• σε παιδιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων (31%),
• σε περιφερειακά νοσοκομεία (14%),
• σε εξωτερικά ιατρεία (4,64%),
• σε μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας περίθαλψης (3%),
• σε σχολικό περιβάλλον (1,43%),
• σε μονάδες παροχής υγειονομικής περίθαλψης στο σπίτι (1,1%).

Πρότυπα Φροντίδας

H νοσηλευτική ασκείται σύμφωνα με προκαθορισμένα πρότυπα και πολιτικές φροντίδας, τα οποία πρότυπα δημιουργούνται από επαγγελματικούς φορείς και περιγράφουν το επίπεδο φροντίδας που αναμένεται από τους νοσηλευτές. Ο Σύνδεσμος Παιδιατρικών Νοσηλευτών είναι ο Πρωτοβάθμιος Ειδικός Οργανισμός που δημιουργεί πρότυπα για παιδιατρικούς νοσηλευτές.
Στην Αμερική λειτουργούν διάφορα ρυθμιστικά όργανα όπως ο ΟSHA (Occupational Safety and Health Administration), o FDA (Food and Drug Administation) και το CDC (Center for Disease Cotrol and Prevention) τα οποία παρέχουν επίσης και κατευθυντήριες οδηγίες. Οργανισμοί πιστοποίησης όπως η Joint Commision on Accreditation of Healthcare Organizations και η Community Health Accreditation Program, δίνουν την συγκατάθεση τους αφού προηγουμένως ελέγξουν την εφαρμογή των προτύπων.

Πρότυπα Φροντίδας και Άσκησης Παιδιατρικής Νοσηλευτικής

Πρότυπα Φροντίδας

Η παιδιατρική νοσηλευτική εστιάζει στην φροντίδα των παιδιών, των οικογενειών τους και της κοινότητας προκειμένου να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα όσο αφορά την υγεία τους . Αυτό επιτυγχάνεται μέσα στα πλαίσια οικογενειο-κεντρικής φροντίδας και συμπεριλαμβάνοντας την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια φροντίδα σε συνεργασία με άλλους επαγγελματίες υγείας και κοινωνικές υπηρεσίες.

Πρότυπο 1. Αξιολόγηση. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής συλλέγει στοιχεία.

Πρότυπο 2. Διάγνωση. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής αναλύει τα στοιχεία αξιολόγησης και θέτει διαγνώσεις.

Πρότυπο 3. Αναγνώριση αποτελεσμάτων. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής αναγνωρίζει τα αναμενόμενα αποτελέσματα εξατομικευμένα για κάθε ασθενή.

Πρότυπο 4. Σχέδιο. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής οργανώνει το σχέδιο φροντίδας το οποίο περιγράφει παρεμβάσεις προκειμένου να επιτευχθούν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Πρότυπο 5. Παρέμβαση. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής εφαρμόζει τις παρεμβάσεις του σχεδίου φροντίδας.

Πρότυπο 6. Εκτίμηση. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής εκτιμάει την πρόοδο του παιδιού και της οικογένειας σε σχέση με τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Πρότυπα Άσκησης Νοσηλευτικής

Πρότυπο 1. Ποιότητα Φροντίδας. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής σε τακτά χρονικά διαστήματα εκτιμά την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της παιδιατρικής φροντίδας.

Πρότυπο 2. Αξιολόγηση απόδοσης. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής επαναξιολογεί τις νοσηλευτικές πράξεις του σε σχέση με τα πρότυπα άσκησης της νοσηλευτικής

Πρότυπο 3. Εκπαίδευση. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής παρακολουθεί προγράμματα επιμόρφωσης και αποκτά πρόσφατες γνώσεις για την άσκηση της παιδιατρικής νοσηλευτικής .

Πρότυπο 4. Συλλογικότητα. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής συμβάλλει στην επαγγελματική ανάπτυξη των συνεργατών του, των φοιτητών και άλλων.

Πρότυπο 5. Ηθική. Οι αποφάσεις και οι πράξεις του παιδιατρικού νοσηλευτή εκ μέρους των παιδιών και των οικογενειών τους καθορίζονται από ηθικά πλαίσια.

Πρότυπο 6. Συνεργασία. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής συνεργάζεται με το παιδί, την οικογένεια και το προσωπικό υγείας για την προαγωγή της υγείας του ασθενούς.

Πρότυπο 7.Έρευνα. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής χρησιμοποιεί ερευνητικά δεδομένα στην κλινική πρακτική.

Πρότυπο 8. Αξιοποίηση πηγών. Ο παιδιατρικός νοσηλευτής λαμβάνει υπόψη του παράγοντες που σχετίζονται με την ασφάλεια, αποτελεσματικότητα και το κόστος στον σχεδιασμό φροντίδας.

Προγράμματα εξειδίκευσης παιδιατρικών νοσηλευτών

Επιπλέον της πιστοποίησης CPN οι παιδιατρικοί νοσηλευτές τόσο στην Αμερική, την Αυστραλία όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο, επιλέγουν από ένα μεγάλο αριθμό προγραμμάτων εξειδίκευσης πιο συχνά εκείνα της επείγουσας νοσηλείας, της νεογνικής νοσηλευτικής και της ανακουφιστικής φροντίδας.
Στην χώρα μας λειτουργούν από το Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών (Master , PHD ) με γνωστικό αντικείμενο Παιδιατρική Νοσηλευτική . Ακόμη στα ΤΕΙ σε συνεργασία με Ιατρικά τμήματα λειτουργούν προγράμματα μεταπτυχιακά στην Παιδιατρική Νοσηλευτική. Το Τμήμα Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ, σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Παιδιατρικής Νοσηλευτικής, διοργανώνει τρία προγράμματα εξειδίκευσης στα οποία μπορούν να συμμετέχουν οι παιδιατρικοί νοσηλευτές :

• Μετεκπαιδευτικό Πρόγραμμα Παιδιατρικών Νοσηλευτών και Επαγγελματιών Υγείας στη Φροντίδα Αναπνευστικών και Αλλεργικών Νοσημάτων
• Μετεκπαιδευτικό Πρόγραμμα Παιδιατρικών Νοσηλευτών και Επαγγελματιών Υγείας – Εκπαιδευτών Παιδιού με Σακχαρώδη Διαβήτη και Οικογένειας
• Μετεκπαιδευτικό Πρόγραμμα Παιδιατρικών Νοσηλευτών & Επαγγελματιών Υγείας στη Διαχείριση του πόνου στα παιδιά.

Το κάθε πρόγραμμα είναι συνολικής διάρκειας 200 εκπαιδευτικών ωρών ,απευθύνεται σε περιορισμένο αριθμό κλινικών νοσηλευτών και επαγγελματιών υγείας κατηγορίας ΠΕ και ΤΕ, κατόχων ή μη Μεταπτυχιακού ή/και Διδακτορικού Διπλώματος σε συναφές γνωστικό αντικείμενο. Τα προγράμματα είναι πιστοποιημένα από το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.

Ιστορία Παιδιατρικής Νοσηλευτικής

Όπως και ο Ιατρικός τομέας της Παιδιατρικής έτσι και η Παιδιατρική Νοσηλευτική εξελίχθηκε ως ειδικότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Στις ΗΠΑ τα περισσότερα παιδιά που νοσούσαν έως τότε φροντίζονταν από τις οικογένειές τους, χρησιμοποιώντας τη λαϊκή Ιατρική.
Με βάση ιστορικά στοιχεία που αφορούν την παιδική ηλικία, φαίνεται ότι τα παιδιά από το 17o αιώνα μέχρι και τις αρχές του 19ου δεν κατείχαν σημαντική θέση στην οικογένεια. Οι οικογενειακές σχέσεις ήταν τυπικές. Τα παιδιά ήταν πολλές φορές αντικείμενο εκμετάλλευσης, θεωρούνταν κατώτερα όντα και ανάξια ειδικής μεταχείρισης. Οι γονείς είχαν την απόλυτη κυριότητα σ’ αυτά. Λόγω των επιδημιών ιλαράς, διφθερίτιδας, ευλογιάς και κακών συνθηκών δημόσιας και ατομικής υγιεινής επικρατούσαν υψηλά επίπεδα βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας. Το προσδόκιμο επιβίωσης για τα παιδιά ήταν χαμηλό, καθώς δεν υπήρχαν δυνατότητες για νοσηλεία και φαρμακευτική αντιμετώπιση των νοσημάτων της εποχής. Νοσηλευτικά ιδρύματα για παιδιά δεν υπήρχαν, ενώ το φαινόμενο της εγκατάλειψης των παιδιών, καθώς και η αύξηση των νόθων, οδήγησαν στο να λειτουργήσουν ιδρύματα με τη μορφή ασύλου. Ο Thomas Coram ίδρυσε το 1741 άσυλο για παιδιά γιατί, όπως ανέφερε ο ίδιος, δεν άντεχε να τα βλέπει να πεθαίνουν στους δρόμους, μέσα στις λάσπες. Παρόμοια ιδρύματα είχαν δημιουργηθεί και παλαιότερα από τον Αρχιεπίσκοπο Darthens στο Μιλάνο το 787, στην Πέργαμο το 982 και στη Φλωρεντία το 1161.
Σε μια προσπάθεια για φροντίδα των ασθενών παιδιών, ο Armstrong G. λειτούργησε στην Αγγλία το πρώτο ιατρείο για φτωχά παιδιά, θέτοντας έτσι τις βάσεις για τη νοσηλεία των παιδιών σε ειδικά τμήματα, τα οποία θα ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των παιδιών, ανάλογα και με την ηλικία τους. Η ίδρυση του πρώτου Νοσοκομείου Παίδων, στις Ηνωμένες Πολιτείες ειδικά για τη φροντίδα των παιδιών, στη Φιλαδέλφεια, Πενσυλβανία, το 1855 θεωρείται ως το γεγονός που σηματοδοτεί την έναρξη της Παιδιατρικής Νοσηλευτικής ως ειδικότητα. Το νοσοκομείο εκτός από τις παιδιατρικές κλινικές διέθετε και ιατρείο παροχής φροντίδας στο σπίτι. Άλλα παιδιατρικά νοσοκομεία λειτούργησαν σε μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, στη Βοστώνη (1869), στη περιφέρεια της Κολούμπια (1970), στο Σαν Φρανσίσκο (1875), στο Ντιτρόιτ και στο Σαιντ Λούις (1879).
Παιδιατρικά Νοσοκομεία ιδρύθηκαν σε πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις, όπως στη Βιέννη το 1787, στο Βερολίνο το 1834, στο Αμβούργο το 1840, στην Κοπενχάγη το 1846 και στην Κωνσταντινούπολη το 1847. Στη Μεγάλη Βρετανία το 1722 το Guys Hospital δέχθηκε τα πρώτα παιδιά για νοσηλεία, ενώ στο Great Ormond Street Hospital το 1851 δημιουργήθηκε ξεχωριστή πτέρυγα για τη νοσηλεία των παιδιών, η οποία ονομάστηκε Hospital for Sick Children. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 1856 ιδρύθηκε το πρώτο παιδιατρικό νοσοκομείο. Παρόμοια είναι η κατάσταση και στην Ελλάδα, καθώς από τη σύσταση του Ελληνικού κράτους δημιουργήθηκαν ιδρύματα πρόνοιας για τα ορφανά, στην Αίγινα το 1828 και στην Άνδρο το 1829-1839, ενώ το 1859 ιδρύεται στην Αθήνα το Δημοτικό Βρεφοκομείο. Μέχρι το 1900 τα παιδιά νοσηλεύονται σε νοσοκομεία ενηλίκων. Το 1901 λειτούργησε το πρώτο παιδιατρικό νοσοκομείο, το νοσοκομείο παίδων «Η Αγία Σοφία». Με ιδιωτική πρωτοβουλία, της οικογενείας Σ. Αντωνιάδη, ο Παναγιώτης και η Αγλαΐα Κυριακού ιδρύουν το 1933 την Κλινική Απόρων Παίδων, το οποίο στη συνέχεια μετατρέπεται σε παιδιατρικό νοσοκομείο. Μετά το 19ο αιώνα η παιδική ηλικία αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης για πλήθος επιστημόνων, όπως παιδιάτρων, ψυχολόγων, κοινωνιολόγων και νοσηλευτών, προκειμένου να κατανοηθούν οι ιδιαιτερότητές της.
Τα νοσοκομεία κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου συνήθως δεν δέχονταν παιδιά με μεταδοτικές ασθένειες λόγω των υψηλών ποσοστών θνησιμότητας . Η ίδρυση και λειτουργία των νοσοκομειακών σχολών Νοσηλευτικής στα τέλη του 19ου αιώνα βοήθησε στην αλλαγή αυτής της πολιτικής. Οι Walton και Connolly αναφέρουν ότι δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι το Παιδιατρικό Νοσοκομείο της Φιλαδέλφειας άρχισε να νοσηλεύει παιδιά με λοιμώδη νοσήματα το 1895, την ίδια χρονιά που άνοιξε που λειτούργησε η νοσηλευτική σχολή του νοσοκομείου. Το νοσοκομείο στη συνέχεια προσέλαβε νοσηλευτικό προσωπικό με γνώσεις στην παροχή φροντίδας, στην παρατήρηση, την αξιολόγηση και την εκπαίδευση που χρειάζονταν τα νοσηλευόμενα παιδιά και οι οικογένειές τους.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι πρώτες επαγγελματίες νοσηλεύτριες που συμμετείχαν ενεργά στην κίνηση για την καθιέρωση προηγμένων πρακτικών κλινικής φροντίδας και διασφάλισης της ποιότητας των υπηρεσιών ήταν παιδιατρικές νοσηλεύτριες. Επικεντρώθηκαν στη βελτίωση της τεχνητής σίτισης των βρεφών και των παιδιών ώστε να μειώσουν τα ποσοστά θνησιμότητας . Συνέβαλλαν στην ανάπτυξη χρηματοδοτούμενων δημόσιων και ιδιωτικών αποθηκών γάλακτος, οι οποίες παρήγαγαν παστεριωμένο γάλα σε χαμηλές τιμές για όσες οικογένειες είχαν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν και χωρίς κόστος για τους άπορους γονείς. Συχνά απασχολούσαν νοσηλευτές για να εκπαιδεύσουν τις μητέρες για το σωστό χειρισμό και την αποθήκευση του γάλακτος και στο σπίτι. Στη συνέχεια οι αποθήκες αυτές εξελίχθηκαν σε κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας για παιδιά εστιάζοντας στην πρόληψη ασθενειών.
Οι πρώτες νοσηλεύτριες που ασχολήθηκαν με τις επισκέψεις στο σπίτι οικογενειών με παιδιά ήταν η Lillian Wald και η Mary M. Brewster στην ανατολική πλευρά της Νέας Υόρκης το 1893. Το 1895 ο Wald άνοιξε το σπίτι του νοσηλευτή στην οδό Henry και το 1909 απασχολούνταν εκεί 37 νοσηλεύτριες. Παρείχαν υπηρεσίες για την αντιμετώπιση μικρό- τραυματισμών και ασθενειών των παιδιών της κοινότητας, εκπαιδευτικά προγράμματα για και κοινωνικές λέσχες για παιδιά, μαιευτικές υπηρεσίες, υπηρεσίες πρώτων βοηθειών καθώς και υπηρεσίες εκπαίδευσης των νοσηλευτών.
Οι νοσηλευτές επίσης συμμετείχαν σε ομοσπονδιακά προγράμματα για τη βελτίωση της υγείας των παιδιών. Ο Νόμος του Sheppard-Towner του 1921, ο οποίος παρείχε χρήματα στα κράτη για τη βελτίωση της υγείας των μητέρων-παιδιών, είχε ως αποτέλεσμα την απασχόληση πολλών νοσηλευτών σε κέντρα πρόνοιας νηπίων, κέντρα μητρότητας και εκπαιδευτικά προγράμματα για μητέρες, μαίες και βοηθούς μητέρων. Το τμήμα για την Παιδιατρική Νοσηλευτική στο Τυποποιημένο Πρόγραμμα Σπουδών για τις Σχολές Νοσηλευτικής του 1917 ( Πρότυπο Πρόγραμμα Σπουδών ) περιελάμβανε μαθήματα παιδιατρικής νοσηλευτικής με διαλέξεις για κοινωνικά θέματα και ψυχολογία, λοιμώδη νοσήματα, ορθοπεδικά και χειρουργικά προβλήματα υγείας και πληροφορίες για τη διατροφή των παιδιών και την ανάπτυξη τους.
Το 1923 ανατέθηκε, από το Ίδρυμα Rockefeller, στην Επιτροπή για τη Μελέτη της Νοσηλευτικής Εκπαίδευσης, η αξιολόγηση της παρεχόμενης Νοσηλευτικής φροντίδας και της Νοσηλευτικής Εκπαίδευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η επιτροπή στις συστάσεις που δημοσίευσε, γνωστό ως Έκθεση Goldmark, παρουσίασε με σκληρά λόγια την κατάσταση της νοσηλευτικής εκπαίδευσης γενικά και την ανικανότητά της να παρέχει επαρκή εκπαίδευση στους νοσηλευτές ειδικότερα. Για παράδειγμα, από τις 23 σχολές που ερωτήθηκαν, επτά δεν έδωσαν κατάρτιση για λοιμώδη νοσήματα, μία από τις μεγαλύτερες αιτίες θνησιμότητας σε μικρά παιδιά, ενώ πέντε δεν έκαναν εκπαίδευση στην παιδιατρική. Συμπέρασμα της έκθεσης ήταν ότι τα προγράμματα νοσηλευτικής εκπαίδευσης χρειάζονταν να ενισχυθούν και έπρεπε να αναπτυχθούν περισσότερα ώστε να παρέχουν μια εναλλακτική πηγή εκπαίδευσης για όσους επιθυμούν να γίνουν νοσηλευτές.
Τις επόμενες δεκαετίες, η παιδιατρική νοσηλευτική ως ειδικότητα μετατόπισε το ενδιαφέρον της στην ανάπτυξη επαγγελματικής κουλτούρας και στην ανάγκη ανάπτυξης εξειδικεύσεων για την παροχή προηγμένης νοσηλευτικής φροντίδας. Το πρόγραμμα σπουδών της παιδιατρικής νοσηλευτικής αντικατόπτριζε επίσης μεταβαλλόμενες στάσεις και την έρευνα σε πολλά θέματα, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής των οικογενειών στη φροντίδα των παιδιών. Ενώ οι παιδιατρικοί νοσηλευτές, πίστευαν ότι οι μητέρες ήταν απαραίτητες για την επιβίωση των παιδιών τους, πολλοί νοσηλευτές στα τέλη του 19ου και του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα θεωρούσαν τις μητέρες «περιττές και ενοχλητικές και κατά καιρούς, ακόμη και επιβλαβείς για τη φροντίδα των νοσηλευομένων παιδιών. Οι επιπτώσεις της στέρησης της μητέρας δεν είχαν κατανοηθεί. Ως αποτέλεσμα, οι πολιτικές των Νοσοκομείων σχετικά με θεσμό της επίσκεψης στα νοσηλευόμενα παιδιά περιόριζαν σημαντικά τη συχνότητα και διάρκεια των επισκέψεων των γονέων. Επιπλέον, οι παιδιατρικοί νοσηλευτές, πίστευαν ότι η περίοδος νοσηλείας ήταν μια ευκαιρία να εκπαιδευτούν φτωχά παιδιά σε κανόνες και υγιεινές συνήθειες ατομικής υγιεινής και γενικότερα προαγωγή της υγείας τους και να εντάξουν αξίες της μεσαίας τάξης σε αυτές χωρίς την παρέμβαση των γονέων τους.
Αντίθετα, η δεύτερη αναθεώρηση του Τυποποιημένου Προγράμματος Σπουδών, που δημοσιεύτηκε το 1937, τόνισε ότι για να προωθηθεί η φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών, θα έπρεπε να αλλάξει το πρόγραμμα επισκέψεων ρουτίνας στο νοσοκομείο των γονέων. Ωστόσο, χρειάστηκαν τα αποτελέσματα πολλών ερευνητικών μελετών κατά τη δεκαετία του 1940, τη δεκαετία του 1950 και τη δεκαετία του 1960 για τις συνέπειες της στέρησης της μητέρας να επιφέρει πραγματικές αλλαγές στις στάσεις και τις πολιτικές. Πολλοί παιδιατρικοί νοσηλευτές συμμετείχαν σε αυτήν την προσπάθεια, συμπεριλαμβανομένης της ερευνήτριας και εκπαιδευτικού Φλωρεντίας Μπλέικ, η οποία κατέδειξε τα θετικά αποτελέσματα της συμμετοχής των οικογενειών στη φροντίδα των παιδιών στο βιβλίο της με τίτλο «Το παιδί, οι γονείς του και η νοσηλεύτρια».
Από τότε έως και σήμερα μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στην παιδιατρική νοσηλευτική φροντίδα είναι η ανάπτυξη του οικογενειοκεντρικού μοντέλου φροντίδας των παιδιών (family-centered care). Σύμφωνα με τη βασική αρχή της οικογενειοκεντρικής φροντίδας επίκεντρο είναι ο ασθενής και η οικογένεια του. Οι γονείς θεωρούνται συνεργάτες με τους επαγγελματίες υγείας. Η συνεργασία των γονιών και των επαγγελματιών υγείας ενισχύεται με την ενθάρρυνση της συμμετοχής των πρώτων στην φροντίδα, στο βαθμό που οι ίδιοι το επιθυμούν.

Μια δεύτερη σημαντική εξέλιξη στη Παιδιατρική Νοσηλευτική είναι η παροχή νοσηλευτικής φροντίδας και επίλυσης προβλημάτων υγείας των ασθενών βασισμένη σε ενδείξεις (evidence based practice) Η τεκμηριωμένη αυτή προσέγγιση βασίζεται κυρίως σε ερευνητικά δεδομένα και ως διαδικασία περιλαμβάνει:

• Τη διατύπωση συγκεκριμένου ερωτήματος
• Την αναζήτηση των κατάλληλων ερευνητικών δεδομένων
• Την αξιολόγηση των σχετικών ευρημάτων
• Την εφαρμογή της διαδικασίας

Οι ισχυρότερες ενδείξεις θεωρούνται ότι προέρχονται από τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες μελέτες και μετα αναλύσεις. Η διαδικασία αυτή προτρέπει τους κλινικούς νοσηλευτές να εκσυγχρονίζουν τις γνώσεις τους και τους εξοικειώνει με τις μεθόδους της κλινικής έρευνας. Τέλος μια ακόμη εξέλιξη για τους παιδιατρικούς νοσηλευτές είναι η ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιδράσεων από την εμπειρία της νοσηλείας και τις επώδυνες διαδικασίες των νοσηλευόμενων παιδιών.

Επαγγελματικές – Επιστημονικές Ενώσεις Παιδιατρικής Νοσηλευτικής

Η ανάπτυξη της γενικής Παιδιατρικής Νοσηλευτικής συνεχίστηκε το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα με τη διαθεσιμότητα της πιστοποίησης, τη δημιουργία παιδιατρικών επαγγελματικών νοσηλευτικών οργανισμών και την ανάπτυξη προτύπων. Οι παιδιατρικοί νοσηλευτές πιστοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 1977 από το Συμβούλιο Πιστοποίησης Παιδιατρικής Νοσηλευτικής στην Αμερική (Pediatric Nursing Certification Board PNCB).
Στη διεθνή επιστημονική κοινότητα υπάρχει πληθώρα οργανισμών για τους νοσηλευτές παιδιατρικής ειδικότητας συμπεριλαμβανομένου του Συλλόγου για τη Φροντίδα της Παιδικής Υγείας (Association for the Care of Children’s Health 1965), της Εθνικής Ένωσης Σχολικών Νοσηλευτών (National Association of School Nurses 1969), της Ένωσης Ψυχιατρικών Νοσηλευτών για παιδιά και εφήβους (Association of Child and Adolescent Psychiatric Nurses 1971), της Ένωσης Ογκολογικών Νοσηλευτών για παιδιά και εφήβους (Association of Pediatric Oncology Nurses 1973), της Ένωσης Παιδιατρικών Νοσηλευτών και Συνεργατών Νοσηλευτών (Association of Pediatric Nurse Associates and Practitioners 1973) και της Ένωσης Νοσηλευτών για νεογνά (Association of Neonatal Nurses 1984) η πρώτη οργάνωση ειδικά για τους γενικούς παιδιατρικούς νοσηλευτές, η Εταιρεία Παιδιατρικών Νοσηλευτών (Society of Pediatric Nurses), δημιουργήθηκε το 1990.
Οι ερευνητές αποδίδουν αυτή την καθυστέρηση στο γεγονός ότι οι παιδιατρικοί νοσηλευτές εντάχθηκαν στο Αμερικάνικο Συμβούλιο Νοσηλευτών (American Nurses’ Association’s ANA) και το Συμβούλιο για τη νοσηλευτική μητέρας-παιδιού (Council on Maternal-Child Nursing). Ωστόσο, όταν η ANA άρχισε να αναδιοργανώνεται στα τέλη της δεκαετίας του ’80, πολλοί από αυτούς τους νοσηλευτές αισθάνθηκαν την ανάγκη για μια ξεχωριστή οργάνωση ειδικών παιδιατρικών νοσηλευτών. Η Εταιρεία Παιδιατρικών Νοσηλευτών συνεργάστηκε στενά με την ANA και άλλους οργανισμούς για την ανάπτυξη προτύπων γενικής και προηγμένης παιδιατρικής νοσηλείας. Η δήλωση για το πεδίο εφαρμογής και τα πρότυπα της παιδιατρικής κλινικής νοσηλευτικής πρακτικής δημοσιεύθηκε το 1996 και αναθεωρήθηκε το 2003. Η Εταιρεία Παιδιατρικών Νοσηλευτών και η ANA δημοσίευσαν το «Family-Centered Care: Putting It into Action», έναν οδηγό κλινικής πρακτικής με συστάσεις που βασίζονται σε τεκμήρια για παιδιατρικούς νοσηλευτές.
Στην χώρα μας το 2016 ιδρύθηκε η Ελληνική Εταιρεία Παιδιατρικής Νοσηλευτικής, ΕΕΠΝ» ένα επιστημονικό, μη κερδοσκοπικό Σωματείο. Σκοπός του Σωματείου είναι η οργάνωση των μελών του σε κοινή προσπάθεια ανάπτυξης επιστημονικού ενδιαφέροντος και εξειδίκευσης με στόχο την ενημέρωση και την εκπαίδευση σε θέματα που άπτονται της Παιδιατρικής Νοσηλευτικής Επιστήμης.

Οι Παιδιατρικοί Νοσηλευτές σήμερα

Επί του παρόντος, οι παιδιατρικοί νοσηλευτές αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις. Η μειωμένη στελέχωση και η μείωση των πόρων εμποδίζουν την πλήρη υιοθέτηση του οικογενειοκεντρικού μοντέλου φροντίδας των παιδιών (family-centered care). Η προσπάθεια μείωσης του κόστους οδηγεί σε άλλα μέτρα, όπως η υιοθέτηση του μοντέλου διαχείρισης περιπτώσεων και η συντόμευση της παραμονής των νοσηλευόμενων παιδιών στο νοσοκομείο.
Ερευνητές όπως ο Bowden αναφέρει ότι τα Τμήματα Νοσηλευτικής των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων πρέπει να εργαστούν περισσότερο για να προετοιμάσουν τους φοιτητές να εργαστούν σε παιδιατρικά νοσοκομεία, αλλά ο Feeg επισημαίνει ότι πολλές σχολές νοσηλευτικής δεν δίνουν έμφαση στην παιδιατρική νοσηλευτική. Η παιδιατρική νοσηλευτική υιοθετεί επίσης ιατρική πρακτική που βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία, αλλά η εφαρμογή της βρίσκεται ακόμα υπό συζήτηση. Λαμβάνοντας υπόψη τις άλλες προκλήσεις για τους παιδιατρικούς νοσηλευτές χαρακτηριστικά είναι τα αποτελέσματα μελέτης σε παιδιατρικά νοσοκομεία στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά σύμφωνα με τα οποία οι νοσηλευτές θεωρούσαν την ενσωμάτωση των πορισμάτων της έρευνας στην πρακτική τους μεταξύ των λιγότερο σημαντικών δραστηριοτήτων της εργασίας τους.
Οι ετήσιες αμοιβές των παιδιατρικών νοσηλευτών ποικίλλουν ανάλογα με την χώρα και τον οργανισμό. Σε πολλές χώρες του εξωτερικού εκείνοι με προηγμένη κατάρτιση και πιστοποίηση, όπως την πιστοποίηση CPN, μπορούν να έχουν υψηλότερη αμοιβή, ειδικά εάν εργάζονται σε παιδιατρικό νοσοκομείο.18 Οι παιδιατρικοί νοσηλευτές, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, είναι ένας τομέας που θα έχει ζήτηση και τα επόμενα χρόνια με ένα ρυθμό ανάπτυξης 16% έως το 2024. Για αυτό είναι σαφές ότι οι παιδιατρικοί νοσηλευτές με εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες δημιουργούν τις προϋποθέσεις για επαγγελματική επιτυχημένη καριέρα.